Atatürk, ortamızdan ayrılışının 87. yılında anılıyor

Mustafa Kemal Atatürk 1881’de Selanik’te dünyaya geldi.

Annesi Zübeyde Hanım’ın isteği doğrultusunda ilköğrenimine Hafız Mehmet Efendi’nin mahalle mektebinde başlayan Mustafa Kemal, daha sonra babası Ali İstek Efendi’nin isteği üzerine geçtiği Şemsi Efendi Mektebi’nde ilkokulu tamamladı.

SELANİK’TEN HARP AKADEMİSİ’NE

Ortaokul eğitimi için gittiği Selanik Mülkiye Rüştiyesi’nden kendi isteğiyle ayrılan Mustafa Kemal, tahsilini Selanik Askeri Rüştiyesi’nde sürdürdü, akabinde Manastır Askeri İdadisi’nden ikincilikle mezun oldu.

Askeri tahsilinin yanında yabancı lisan eğitimi de devam eden Atatürk, yazları müsaadeli döndüğü Selanik’te Fransızca dersleri aldı.

Daha sonra İstanbul’a gelerek 1899’da girdiği Harp Okulu’nu 1902’de teğmen rütbesiyle tamamlayan Atatürk, Harp Akademisi’nden de 1905’te kurmay yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu.

ATATÜRK’ÜN ASKERİ GÖREVLERİ

Mustafa Kemal, kurmaylık stajı için 1905’te Şam’da 5. Ordu buyruğuna atandı, Suriye bölgesindeki üstün hizmetleri münasebetiyle Beşinci Rütbe’den Mecidi Nişanı verildi. Merkezi Makedonya’nın Manastır kentindeki 3. Ordu Karargahı’na 1907’de atanan Mustafa Kemal, Selanik’teki kurmay şubede görevlendirildi.

Mustafa Kemal, Manastır ve Selanik’te görevliyken 1909’da İstanbul’daki 31 Mart Hadisesi’ni bastıran Hareket Ordusu’nda vazife yaptı. Arnavutluk’taki isyanı bastırmak için 1910’da düzenlenen harekatta da görevlendirilen Mustafa Kemal, İtalya’nın 1911’de Trablusgarp’a asker çıkarması üzerine Tobruk’a gönderildi, Tobruk ve Derne’de Türk kuvvetlerini muvaffakiyetle yönetti ve İtalyanlara karşı Tobruk Savaşı’nı kazandı.

Derne Komutanlığına 6 Mart 1912’de atanan Mustafa Kemal, Ekim 1912’de Balkan Savaşı başlayınca Gelibolu ve Bolayır’daki birliklerle savaşa katıldı ve Dimetoka ile Edirne’nin geri alınışında tesirli oldu.

“VATANIN MÜDAFAASINDAN DAHA AZİZ BİR GÖREV OLAMAZ”

Mustafa Kemal, 1913’te Balkan Harbi’nden sonra Sofya ataşemiliterliğine atandı.

Ataşemiliter olarak vazife yaptığı sırada Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine Mustafa Kemal, Başkomutanlık Vekaleti’ne müracaat ederek cephede vazife almak istedi.

Bunun üzerine Mustafa Kemal, 1915’te Esat Paşa komutasındaki 3. Kolordu’ya bağlı Tekirdağ’da oluşturulacak 19. Tümen Komutanlığına atandı.

Gelibolu Yarımadası’na asker çıkaran ve Conkbayırı’na ilerleyen düşman kuvvetleri, Atatürk’ün komutasındaki 19. Tümen kuvvetlerinin taarruzuyla geri çekildi. Mustafa Kemal Paşa, cephanesi biten Türk askerine “Cephaneniz yoksa süngünüz var.” diyerek, moral ve inanç verdi.

Mustafa Kemal, Conkbayırı taarruzu sırasında göğsüne isabet eden şarapnel kesiminin cebindeki saati parçalayarak dönmesi sonucu mutlak mevtten kurtuldu. Mustafa Kemal Paşa, yalnızca Gelibolu Yarımadası Kuzey Bölgesi Muharebelerinin değil, birebir vakitte Çanakkale Boğazı’nın, Çanakkale Cephesi’nin, İstanbul’un da yazgısını tayin etti ve böylelikle Çanakkale Savaşları’nda Mustafa Kemal Paşa “Anafartalar Kahramanı” olarak ün kazandı.

Çanakkale’den sonra Doğu Cephesi’nde 16. Kolordu Komutanlığına atanan Mustafa Kemal, 1916’da Rus akınlarını durdurarak Bitlis ve Muş’u düşmandan geri aldı ve bu cephede generalliğe terfi etti.

ÜLKENİN İŞGALİ İLE SAMSUN’A HAREKET ETTİ

Filistin ve Suriye’de misyonlu 7. Ordu Komutanlığına 1917 Temmuz ayında atanan Mustafa Kemal Paşa, bir mühlet sonra 2. Ordu Komutanlığına tayin olsa da vazifesi kabul etmeyerek Genel Karargah buyruğunda İstanbul’da kaldı. Tıpkı yıl Veliaht Vahdettin ile Almanya’ya giderek Alman Genel Karargahı ve Alman savaş cephelerinde incelemelerde bulundu.

Suriye cephesinde 1918’de tekrar görevlendirilen Mustafa Kemal, 7. Ordu Kumandanı olarak misyon yaptı ve bu sırada İngilizlerin asıl gayelerinin İskenderun’u işgal edip, kuzeye çekilmekte olan 7. Ordu’yu abluka altına almak olduğunu İstanbul’a bildirdi.

İngilizlerin İskenderun’u dirençle müsabakadan 9 Kasım 1918’de teslim alması üzerine Mustafa Kemal Paşa, hükümet merkezi ile yaptığı telgraf görüşmelerinde, İngilizlere verilen ödünleri tenkit etti. “Böyle giderse memleketin binbir türlü entrika ve istilaya maruz kalacağını” izah etmeye çalışan Mustafa Kemal Paşa’ya, Yıldırım Orduları Küme Kumandanlığı ve 7. Ordu’nun lağvedildiği bildirildi.

Paşa, bu acziyetin büsbütün ortadan kaldırılmasını istiyordu ve buyruğundaki birliklerin komutasını 2. Ordu Kumandanı Nihat Paşa’ya bırakarak tıpkı gün akşamı Adana’dan trenle İstanbul’a hareket etti.

Karadeniz yoluyla 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Mustafa Kemal, 22 Haziran 1919’da Amasya Genelgesi’ni yayımladı. Türk milletine, “vatanın bütünlüğünün ve milletin bağımsızlığının tehlikede olduğunu, azim ve kararlılıkla vatanın kurtarılması için Sivas’ta bir kongre toplanacağını” bildirdi.

Ayrıca Osmanlı Hükümeti’nin verdiği vazifeden ve askerlikten istifa ederek, 23 Temmuz 1919’da Erzurum’da, 4 Eylül 1919’da Sivas’ta toplanan kongrelerin başkanlığını yaptı.

Bu kongrelerde alınan, “Düşman işgaline karşı milletin vatanı savunacağı, bu maksatla süreksiz bir hükümetin kurulacağı ve bir ulusal meclisin toplanacağı, manda ve himayenin kabul edilmeyeceği” kararlarıyla Büyük Millet Meclisi’nin de temelleri atıldı.

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Atatürk öncülüğünde 23 Nisan 1920’de Ankara’da tarihi vazifesine başladı. Mustafa Kemal Atatürk, Meclis ve Hükümet Başkanı seçildi.

MİLLİ MÜCADELE VE KURTULUŞ SAVAŞI’NIN ŞAHİDİ ANADOLU AJANSINI KURDU

TBMM açılmadan 17 gün evvel, 6 Nisan 1920’de, Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatıyla Anadolu Ajansı (AA) kuruldu. “Milli Uğraş’ın sesini dünyaya duyurmak” maksadıyla kurulan AA, TBMM’nin çıkardığı birinci kanunları duyurdu, Ulusal Gayret’in ve Kurtuluş Savaşı’nın her basamağına tanıklık etti.

TBMM açılarak ulusal bir hükümet kurulmasına karşın Osmanlı Hükümeti ile İtilaf Devletleri ortasında 10 Ağustos 1920’de Sevr Antlaşması imzalandı.

“SEVR ANTLAŞMASI BİZCE MEVCUT DEĞİLDİR”

Atatürk, United Telegraph gazetesi muhabirine yaptığı açıklamada, Sevr Antlaşması’nı tanımadıklarını vurgulayarak, “Siyasi, isimli, iktisadi ve mali bağımsızlığımızı imhaya ve sonuçta yaşama hakkımızı inkara ve kaldırmaya yöneltilmiş Sevr Antlaşması bizce mevcut değildir.” dedi.

TBMM tarafından Osmanlı Hükümeti ile İtilaf Devletleri ortasında imzalanan Sevr Antlaşması’nın kabul edilmediği dünyaya duyuruldu.

“VATANIN HER KARIŞ TOPRAĞI VATANDAŞIN KANIYLA ISLANMADIKÇA TERK OLUNAMAZ”

İtilaf Devletleri’nin yardımıyla İzmir’i işgal eden Yunan kuvvetlerinin ilerlemesi, 1921’de Birinci ve İkinci İnönü Savaşları ile durduruldu.

Yunan ordusunun 23 Ağustos 1921’de yine taarruz etmesiyle Sakarya Meydan Muharebesi başladı. Atatürk, birliklere, “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz.” diyerek tarihe geçen buyruğunu verdi.

“MAREŞAL” RÜTBESİ VE “GAZİ” ÜNVANI

Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın yönettiği Türk ordusu, Yunan ordusunu bozguna uğrattı, Sakarya Meydan Muharebesi’ni zaferle sonuçlandırdı. 22 gün süren savaşta Yunan ordusu ağır kayıplara uğratıldı. Bu zafer münasebetiyle Mustafa Kemal Atatürk’e TBMM tarafından “Mareşal” rütbesi ve “Gazi” unvanı verildi.

Sakarya Zaferi’nin akabinde 13 Ekim 1921’de Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması, 20 Ekim 1921’de Fransızlarla Hatay haricinde bugünkü Türkiye sonunun çizildiği Ankara Antlaşması imzalandı.

Atatürk’ün komutanlığında Türk ordusu, vatanı düşman işgalinden kurtarmak için 26 Ağustos 1922’de karşı taarruza geçerek Büyük Taarruz’u başlattı.

Mustafa Kemal Paşa’nın yönettiği 30 Ağustos 1922’deki Dumlupınar (Başkomutan) Meydan Muharebesi’nde Türk ordusu, Yunan ordusunu bozguna uğrattı. Kaçan düşman kuvvetlerini izleyen Türk ordusu, 9 Eylül 1922’de İzmir’e girdi.

Anadolu’yu düşman istilasından kurtaran büyük askeri zaferlerin akabinde 11 Ekim 1922’de Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı ve İtilaf Devletleri, işgal ettikleri Türk topraklarından çekildi.

Kurtuluş Savaşı, ülkenin bahtının değiştiği, Türk milletinin dünyaya meydan okuduğu, kahramanlık destanlarının yazıldığı savaş olarak tarihe geçti.

TÜRKİYE’NİN BAĞIMSIZLIK DOKÜMANI LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI İMZALANDI

İsmet İnönü başkanlığındaki Türkiye heyeti ile İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya ortasında 24 Temmuz 1923’te Lozan Antlaşması imzalandı.

Büyük Lider, Lozan Antlaşması’na ait, “Bu antlaşma, Türk milleti aleyhine, asırlardan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması’yla tamamlandığı zannedilmiş büyük bir suikastın yıkılışını söz eder bir vesikadır.” değerlendirmesinde bulundu.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN BİRİNCİ CUMHURBAŞKANI

Atatürk, Fransa’da ihtilal ile kurulan cumhuriyeti, demokrasiyi ve idare formunu inceledi fakat bunun aynısının Türkiye’de uygulanamayacağını öngördü.

Ülkenin siyasal, sosyolojik ve ekonomik yapısını çok güzel bildiğinden, demokrasinin yalnızca Cumhuriyet ile toplumun tüm kesitlerince içselleştireceğini biliyordu.

Atatürk’ün yakın arkadaşlarından, usta gazeteci ve muharrir Falih Rıfkı Atay, “Çankaya” isimli yapıtında, Cumhuriyet’e giden süreci ve Mustafa Kemal’in görüşlerini ana çizgileriyle şu cümlelerle kaleme aldı:

“Rejimdeki fevkalâde olmayan durumların çözümlenmesi mecburiliği ortaya çıktı. Zira Türkiye’nin devlet formu şimdi belirlenmemişti. Kanun-i Esasi’de yeni hükümet halini açıkça belirlemek gerekiyordu. Zira padişahlık ve hilafet taraftarları hala vardı.”

Atatürk, Cumhuriyet ilan edilene kadar Cumhuriyet fikrini muhalefet olur niyetiyle saklı tuttu lakin yeni idare biçiminin çabuk kabul edilmesi için çalışmalar yürüttüğünü Nutuk’ta “Devlet idaresini, Cumhuriyet’ten kelam etmeksizin, ulusal egemenlik unsurları çerçevesinde, her an Cumhuriyet’e hakikat yürüyen formda toparlamaya çalışıyorduk.” kelamlarıyla kaleme aldı.

TBMM tarafından 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edildi ve Mustafa Kemal Atatürk de Cumhurbaşkanı seçildi. 1938’de vefatına dek art geriye 4 kere Cumhurbaşkanı seçilen Büyük Lider Atatürk, bu vazifesi en uzun müddet yürüten Cumhurbaşkanı oldu.

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’e yönelik 14 Haziran 1926’da suikast teşebbüsü engellendi, elebaşları İzmir’de tutuklandı. Büyük Başkan, suikast teşebbüsüne ait Anadolu Ajansına yaptığı açıklamada, “Alçak teşebbüsün benim şahsımdan çok kutsal Cumhuriyet’imize ve onun dayandığı yüksek prensiplerimize yönelmiş bulunduğuna kuşku yoktur. Benim naçiz bedenim elbette bir gün toprak olacaktır ama Türkiye Cumhuriyeti ebediyen payidar kalacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.

Gazi Mustafa Kemal’e 24 Kasım 1934’te 2587 sayılı Kanun’la “Atatürk” soyadı verildi ve bu soyadının öbürleri tarafından kullanılması yasaklandı.

EKONOMİ, DIŞ SİYASET VE TARIMDAKİ HAMLELERİ

Mustafa Kemal Atatürk, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı’nın tesirlerini hafifletmek ve ülkenin kalkınmasını hızlandırmak maksadıyla 1933’te Beş Yıllık Sanayi Planı’nı başlattı. Birebir devirde dış siyasette da değerli adımlar atıldı.

Milletler Cemiyeti’ne girilmesi, Balkan Antantı’nın imzalanması, Montrö Boğazlar Kontratı ve Sadabat Paktı başta olmak üzere bölgesel ve memleketler arası adımlar, Türkiye’nin bölgesinde ve dünyada tesirli bir aktör olarak öne çıkmasına katkıda bulundu.

Tarıma ve çiftçiye kıymet veren Atatürk, çiftliklerde 1925’ten başlayarak 13 yıl müddet ile planlı ve önemli bir formda çalışmalar yaptırdı, esere elverişli uygun olmayan topraklarda çiftlikler kurarak bu toprakları ziraata elverişli hale getirdi.

“HATAY, BENİM ŞAHSİ MESELEMDİR”

Atatürk, ulusal sıkıntıdan fazla, “Benim şahsi problemimdir.” dediği Hatay’ın ana vatana katılması için ağır uğraş sarf etti ve gayesi vefatının akabinde 1939’da gerçekleşti.

Mustafa Kemal Atatürk, 57 yıl süren hayatında, milletinin ve vatanının bağımsızlığı için yılmadan çalıştı ve girdiği her uğraştan zaferle çıktı.

Askeri ve siyasi dehasıyla saygınlığını koruyan Mustafa Kemal Atatürk, 10 Kasım 1938’de 57 yaşındayken Dolmabahçe Sarayı’nda saat 09.05’te hayata gözlerini yumdu.

Atatürk’ün vefatı yalnız Türkiye’de değil bütün dünyada büyük kederle karşılandı.

ATA’NIN CENAZESİNİN ANITKABİR YOLCULUĞU

Atatürk’ün naaşı, 16 Kasım’da Dolmabahçe Sarayı merasim salonunda katafalka konuldu.

19 Kasım günü cenaze büyük bir kalabalık tarafından Yavuz Zırhlısı ile İzmit’e, oradan da birebir günün akşamı tüm yurt seyahatlerinde kullandığı tren ile Ankara’ya uğurlandı.

Ankara’da 20 Kasım’da devlet erkanı ve yabancı devlet insanları tarafından karşılanan cenaze, TBMM önünde katafalka konuldu.

Büyük bir cenaze merasimi ile 21 Kasım 1938’de Ankara Etnografya Müzesi’ndeki süreksiz kabrine konulan Atatürk’ün naaşı, ebedi istirahatgahı Anıtkabir’e taşındığı 10 Kasım 1953’e kadar burada kaldı.

“Benim naçiz bedenim elbette bir gün toprak olacaktır, ancak Türkiye Cumhuriyeti ebediyen payidar kalacaktır” diyen Atatürk, ebedi istirahatgahı olan Türkiye’nin kalbi Anıtkabir’de Türk milletinin gönlünde yaşamaya devam ediyor.