ABD’nin 28 unsurluk barış planı: 5 bölge Rusya’ya bırakılacak

Ukrayna ile Rusya ortasındaki savaş sürerken, ABD eski Başkanı Donald Trump’ın çatışmaları sonlandırmaya yönelik 28 unsurluk barış planına dair taslak metin, Kiev’de Ukraynalı ve Amerikalı yetkililer ortasında yapılan görüşmelerle gündeme taşındı.

Yetkililer, planın hâlâ taslak niteliğinde olduğunu ve hususlarda değişiklik yapılabileceğini belirtti.

28 UNSURLUK BARIŞ PLANI

28 unsurluk planın taslak metni ise şu biçimde:

“1. Ukrayna’nın egemenliği teyit edilecektir.

2. Rusya, Ukrayna ve Avrupa ortasında kapsamlı bir saldırmazlık muahedesi imzalanacaktır. Son 30 yılın tüm belirsizlikleri tahlile kavuşturulmuş sayılacaktır.

3. Rusya’nın komşu ülkeleri işgal etmeyeceği ve NATO’nun daha fazla genişlemeyeceği öngörülecektir.

4. Global güvenliği sağlamak, işbirliği imkanlarını artırmak ve gelecekte ekonomik kalkınmaya taban hazırlamak gayesiyle tüm güvenlik sıkıntılarının çözülmesi ve tansiyonun azaltılması için ABD’nin arabuluculuğunda Rusya ile NATO ortasında bir diyalog gerçekleştirilecek.

5. Ukrayna muteber güvenlik garantileri alacaktır.

6. Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin işçi sayısı 600 bin ile sonlandırılacaktır.

7. Ukrayna, anayasasında NATO’ya katılmayacağını garanti altına almayı; NATO da Ukrayna’nın gelecekte üyeliğe kabul edilmeyeceğine dair bir kararı tüzüğüne eklemeyi kabul edecektir.

8. NATO, Ukrayna’da asker konuşlandırmayacağını kabul edecektir.

9. Polonya’da Avrupa ülkelerine ilişkin savaş uçakları konuşlandırılacaktır.

10. ABD, garanti karşılığında tazminat alacak; Ukrayna Rusya’ya saldırırsa garanti hakkını kaybedecek, Rusya, Ukrayna’yı işgal ederse, kararlı ve koordineli bir askeri karşılığın yanı sıra tüm global yaptırımlar yine uygulanacak, yeni toprakların tanınması ve bu muahedenin tüm öteki avantajları geri alınacaktır; Ukrayna, rastgele bir münasebet olmadan Rusya’nın Moskova yahut St. Petersburg kentlerine füze saldırısı düzenlerse, güvenlik garantisi geçersiz sayılacaktır.

11. Ukrayna, AB üyeliği için uygun kabul edilecek ve bu mevzu değerlendirildiği sürece Avrupa pazarına kısa vadeli ayrıcalıklı erişim hakkı elde edecektir.

12. Ukrayna’yı tekrar inşa etmek gayesiyle kapsamlı ve güçlü bir global tedbir paketi oluşturulacak, paket şu unsurları içerecek ve bunlarla hudutlu olmayacaktır: Ukrayna’nın teknoloji ve bilgi merkezleri ile yapay zeka daha dahil olmak üzere süratle büyüyen kesimlere yatırımını sağlamak için Ukrayna Kalkınma Fonu oluşturulacaktır; ABD, Ukrayna ile iş birliği yaparak Ukrayna’nın boru sınırları ve depolama tesisleri de dahil olmak üzere gaz altyapısını birlikte tekrar inşa edecek, geliştirecek, modernize edecek ve işletilecektir; Savaşta etkilenen bölgelerin tamiratı için kentlerin ve yerleşim alanlarının onarımı, yine inşası ve modernizasyonuna yönelik ortak çalışmalar yürütülecektir; altyapı geliştirme çalışmaları yürütülecektir; mineral ve doğal kaynakların çıkarılmasına yönelik çalışmalar yürütülecektir; Dünya Bankası, bu uğraşların hızlandırılması maksadıyla özel bir finansman paketi geliştirecektir.

13. Rusya, global iktisada yine entegre edilecektir: Yaptırımların kaldırılması, etaplı olarak ve ilgili durumlara nazaran görüşülüp karara bağlanacaktır; ABD, güç, doğal kaynaklar, altyapı, yapay zeka, data merkezleri, Arktik bölgesindeki ender toprak metali çıkarma projeleri ve öbür karşılıklı yarar sağlayacak kurumsal fırsatlar alanlarında ortak kalkınma gayesiyle uzun vadeli bir ekonomik iş birliği muahedesi imzalayacaktır; Rusya, G8’e yine katılmaya davet edilecektir.

14. Dondurulan varlıklar belirtilen biçimde kullanılacaktır: Rusya’nın 100 milyar dolar pahasındaki dondurulmuş varlıkları, ABD liderliğinde Ukrayna’yı yine inşa etme ve yatırım yapma gayretlerine yönlendirilecektir; ABD, bu teşebbüsten elde edilecek karın yüzde 50’sini alacaktır. Avrupa, Ukrayna’nın yine inşası için kullanılacak yatırım ölçüsünü artırmak emeliyle 100 milyar dolar ekleyecektir. Dondurulmuş Avrupa fonları hür bırakılacaktır. Kalan dondurulmuş Rus fonları ise, makul alanlarda ortak projeler yürütecek başka bir ABD-Rus yatırım aracına yönlendirilecektir. Bu fon, ilgileri güçlendirmeyi ve ortak çıkarları artırmayı hedefleyerek çatışmaya geri dönmeme konusunda güçlü bir teşvik oluşturacaktır.

15. Bu mutabakatın tüm kararlarına ahengin sağlanmasını ve teşvik edilmesini amaçlayan ortak bir ABD-Rusya güvenlik çalışma kümesi kurulacaktır.

16. Rusya, Avrupa ve Ukrayna’ya karşı saldırmazlık siyasetini maddelerle garanti altına alacaktır.

17. ABD ve Rusya, Yeni Stratejik Silahların Azaltılması Antlaşması’nın (START) Antlaşması da dahil olmak üzere nükleer silahların yayılmasının önlenmesi ve denetimine ait antlaşmaların geçerlilik mühletini uzatmayı kabul edecektir.

18. Ukrayna, Nükleer Silahların Yayılmasını Tedbire Muahedesi (NPT) uyarınca nükleer silah bulundurmayan bir devlet olmayı kabul edecektir.

19. Zaporijya Nükleer Santrali, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) nezaretinde çalıştırılacak ve üretilen elektrik, Rusya ile Ukrayna ortasında yarı yarıya eşit oranda dağıtılacaktır.

20. Her iki ülke de okullarda ve toplum genelinde, farklı kültürlerin anlaşılmasını ve müsamahayı teşvik eden, ırkçılığı ve önyargıyı ortadan kaldırmayı amaçlayan eğitim programlarını uygulamayı taahhüt edecektir: Ukrayna, dini müsamaha ve dilsel azınlıkların korunmasına ait AB kurallarını benimseyecektir; her iki ülke de tüm ayrımcı uygulamaları kaldırmayı, karşılıklı basın ve eğitim haklarını teminat altına almayı kabul edecektir; Nazi ideolojisi ilişkin tüm faaliyetler kınanacak ve yasaklanacaktır.

21. Bölgeler; Kırım, Luhansk ve Donetsk bölgeleri fiilen Rusya’ya ilişkin olarak tanınacaktır. ABD de bu tanıma kararına dahil olacaktır; Herson ve Zaporijya, temas sınırı boyunca “donmuş” statüde tutulacak. Bu, temas çizgisi boyunca fiili bir tanıma statüsü manasına gelecektir; Rusya, kelam konusu 5 bölge dışında denetimindeki topraklardan feragat edecektir; Ukrayna güçleri, Donetsk bölgesinin denetim ettikleri kısmından çekilecek ve bu çekilme bölgesi, milletlerarası alanda Rusya’ya ilişkin toprak olarak tanınan, tarafsız ve silahsızlandırılmış bir tampon bölge olarak kabul edilecektir. Rus askeri bu silahsızlandırılmış bölgeye girmeyecektir.

22. Gelecekteki toprak düzenlemeleri üzerinde mutabakata varıldıktan sonra, hem Rusya hem de Ukrayna, bu düzenlemeleri zorla değiştirmemeyi taahhüt edecektir. Bu taahhüdün ihlali durumunda rastgele bir güvenlik garantisi geçerli olmayacaktır.

23. Rusya, Ukrayna’nın Dnipro Irmağı’nı ticari faaliyetler için kullanmasını engellemeyecek ve Karadeniz üzerinden tahıl nakliyatının hür formda yapılmasına ait muahedeler sağlanacaktır.

24. Bekleyen mevzuları çözmek emeliyle bir insani yardım komitesi kurulacaktır: Taraflar ortasında kalan tüm tutuklular ve cenazeler için “herkese karşı herkes” temeline nazaran takas gerçekleştirilecektir; tüm sivil tutuklular ve rehineler, çocuklar da dahil olmak üzere iade edilecektir; aile birleşimi programı uygulanacaktır; çatışmanın mağdurlarının acılarını hafifletmek için tedbirler alınacaktır.

25. Ukrayna’da 100 gün içinde seçim düzenlenecektir.

26. Çatışmaya dahil olan tüm taraflar, savaş sırasında gerçekleştirdikleri hareketler nedeniyle tam af alacak ve gelecekte rastgele bir talepte bulunmamayı yahut rastgele bir şikayeti gündeme getirmemeyi kabul edeceklerdir.

27. Bu muahede yasal olarak bağlayıcı olacaktır. Uygulaması, ABD Başkanı Donald Trump’ın başkanlık edeceği Barış Kurulu tarafından izlenecek ve teminat altına alınacaktır. İhlaller durumunda yaptırımlar uygulanacaktır.

28. Tüm taraflar bu mutabakata onay verdikten sonra, mutabakatın uygulanmasına başlamak üzere her iki tarafın üzerinde anlaşılan noktalara çekilmesinin çabucak akabinde ateşkes yürürlüğe girecektir.”

AVRUPALI ÖNDERLERDEN BİRİNCİ DEĞERLENDİRME

Planın ortaya çıkmasının akabinde Avrupalı liderlerin Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelensky ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdiği öğrenildi.

Almanya Başbakanlığı tarafından yapılan açıklamaya nazaran, Almanya Başbakanı Friedrich Merz, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Zelensky ile görüşerek Ukrayna’ya kalıcı ve adil bir barış yolunda tam takviyelerini yineledi.

Liderler, ABD’nin savaşı sona erdirme gayretlerini ve bilhassa Ukrayna’nın egemenliğine olan bağlılığını memnuniyetle karşıladıklarını belirtti.

Görüşmede, AB başşehirleri ve Washington ile yakın uyum içinde kalınması konusunda mutabakata varıldı.